Khi chúng ta mới chào đời, não lý trí vẫn chưa phát triển hoàn thiện, lực chiến đấu gần như bằng 0, lúc này chúng ta chỉ có bản năng. Bạn hãy nhìn những em bé mà xem, người khác cho chúng xem cái gì, chúng sẽ bị thu hút bởi cái đó, sự chú ý của chúng đều bị thu hút bởi thế giới bên ngoài, hành vi của chúng cũng hoàn toàn bị điều khiển bởi bản năng bẩm sinh. Khi chúng ta không ngừng lớn lên, thùy trán cũng bắt đầu phát triển, sức chiến đấu của não lý trí mới dần tăng lên. Nhưng sức chiến đấu của não lý trí được thể hiện trên 2 phương diện: thứ nhất là năng lực nhận thức thiên về học tập, lý giải, ghi nhớ, tính toán, tức là phần mà chúng ta chủ yếu rèn luyện khi ở trường; Còn một phương diện khác chính là năng lực nhận thức cấp cao thiên về việc quan sát, suy ngẫm, phán đoán, lựa chọn. Đáng tiếc là mặc dù ở trường chúng ta tập trung rèn luyện năng lực nhận thức, nhưng lại rất ít rèn luyện liên quan tới năng lực nhận thức cấp cao. Đây cũng là nguyên nhân mà rất nhiều người sống tới mấy chục tuổi mà năng lực thực thi chấp hành vẫn không cao, thiếu sự tập trung, ý chí không đủ. Vậy nên một người nếu muốn chỉ huy được con thuyền cuộc đời của mình thì bắt buộc phải chủ động rèn luyện năng lực nhận thức cấp cao, để não lý trí tham gia nhiều hơn vào những quyết sách của đại não, nắm giữ quyền chủ đạo của đại não. Trong quá trình thay đổi quyền chủ đạo này, con người sẽ thể hiện ra những đặc trưng rõ rệt, đó là có thể chủ động kiểm soát sự chú ý, không bị chi phối bởi những thông tin giải trí thú vị. Ví dụ, khi chúng ta đang đi bộ trên đường, những người có năng lực nhận thức cấp cao yếu sẽ luôn dễ bị thu hút bởi bản nhạc ven đường, biển quảng cáo, tiếng rao hàng, hoặc những sự việc bất ngờ. Còn những người có năng lực nhận thức cấp cao mạnh sẽ bỏ ra 1-2 giây để suy xét xem chuyện này có đáng để tâm tới hay không. Khi có người chửi bạn, bạn sẽ muốn chửi lại, nhưng trong phản ứng này, bạn sẽ có khoảng thời gian trống dù chỉ là 0,xx giây để suy ngẫm và đánh giá, dấu cách 0,xx giây này vô cùng quan trọng đối với chúng ta. Hiện giờ chắc bạn đã hiểu ra, tại sao những app video ngắn như tiktok khiến con người không ngừng lại nổi. Bởi khi một video kết thúc, hệ thống sẽ lập tức chuyển sang video tiếp theo, trong suốt quá trình này, đại não luôn bị bản năng và cảm xúc cưỡng ép, não lý trí căn bản không có cơ hội khởi động. Nếu bạn muốn mình rút ra khỏi việc giải trí, chỉ cần nói trước với bản thân, sau khi xem xong vid này hãy tạm ngừng vài giây, một khi não lý trí có thời gian đánh giá và suy xét, thông thường ta đều có thể kiềm chế được bản thân. Trong cuộc sống cũng vậy, buổi sáng khi ngủ dậy, nếu như có thời gian vài giây để suy xét, có thể ta sẽ đưa ra sự lựa chọn tốt hơn giữa việc ra khỏi giường và nghịch điện thoại. Khi thấy thông báo tin nhắn chưa đọc, nếu có thể ngừng lại vài giây, có thể ta sẽ quyết định làm những việc quan trọng trước, chứ không phải là click vào đó. Tóm lại, mỗi khi gặp phải tình huống cần lựa chọn, nếu chúng ta có thể tạm ngừng lại vài giây để suy ngẫm, thì sẽ có thể kích hoạt não lý trí, sử dụng nhận thức cấp cao để đánh giá tư duy hiện tại, sau đó đưa ra lựa chọn khác.