Interviewer Is de telescoop ook een goed voorbeeld van een apparaat waaraan we de ontwikkeling van een bepaalde wetenschap kunnen aflezen? Dirk van Delft Ja, de telescoop heeft natuurlijk letterlijk en figuurlijk natuurlijk dingen blootgelegd. Door een telescoop kon je natuurlijk van alles doen, je kon ermee naar de vijand kijken, als er een schip aan moest komen of iets in die geest, of een toren in de verte, maar je kon er ook mee naar de hemel kijken en dat is natuurlijk waar het nu hier om draait. Als je ermee naar de hemel keek, dan zag je dus bepaalde dingen die je met het blote oog natuurlijk niet zag. Nou, Galilei was een van de eersten die dat echt in de praktijk waarmaakte, die keek naar de maan, zag dat er allemaal kraters waren, die keek onder andere naar Jupiter en zag toen dat er dus een paar kleine stipjes omheen draaiden, dus manen om Jupiter heen aan het draaien, en dat was een hele interessante ontdekking, want in die tijd was toch eigenlijk nog behoorlijk geldig op de universiteiten de leer van Aristoteles die gewoon zei, de aarde staat gewoon in het middelpunt van het heelal, alles valt naar het middelpunt van het heelal en alles voor de rest in de hemel draait daaromheen in het bovenmaanse. Door dus nu aan te tonen via zo'n telescoopwaarneming dat er dus ook nog een ander centrum in het heelal was waar dingen omheen draaiden, haalde je in feite die theorie onderuit de belangrijkheid van de aarde. Dat relativeerde hij daar natuurlijk mee en dat betekende ook steun voor de theorie van Copernicus die in feite al had gezegd dat dus de zon dus in feite in het middelpunt stond en dat daar de rest omheen draaide. En op die manier krijg je toch een andere kijk op de wereld, een andere kijk op het heelal en een ander wereldbeeld. Nou in die zin heeft het ook maatschappelijke gevolgen gehad dat het natuurlijk, Galilei heeft bonje met de kerk gehad, de verhouding tussen wetenschap en kerk is natuurlijk door dat onderwerp ook op scherp komen te staan. De wetenschap heeft dat uiteindelijk gewonnen. Sterker nog, nog niet zo lang geleden nog is Galilei in ere hersteld door de katholieke kerk. Want dat is pas vrij recent gebeurd. Interviewer Je meent het! Dat vind ik wel echt wonderbaarlijk zeg, dat het zo lang geduurd heeft want dat was begin zeventiende eeuw, toch? Dat hij tot die ontdekking kwam? Dirk van Delft Ja, 1609 of 1610. Nou, de macht van de kerk onderuit geschopt, het was natuurlijk in feite niet zo dat de kerk dat per se ontkende, het geval van Galilei is wel heel erg apart, ook wel een beetje hoor, dus dat gaat misschien een beetje buiten het bestek van die geschiedenis van die telescoop. Dat was ook een kwestie van karakters, en ook een kwestie van wat mag je vinden en wat de kerk mag vinden. Bij de kerk waren ook echt wel stemmen die erkenden dat dus wellicht ook de aarde niet per se het centrum van het heelal hoefde te zijn. Er waren ook echt wel stemmen binnen die wereld die dat ook wel onderkenden, maar Galilei was tamelijk eigenwijs en bracht het nogal tamelijk ondiplomatiek en dat heeft hem in feite veel gelazer opgeleverd. Het begon met een mannetje uit Zeeland, Hans Lipperhey. Het is altijd grappig om te kijken hoe een wetenschappelijke ontdekking natuurlijk nou loopt. Die Lipperhey was in feite een brillenmaker. Hij had dus een werkplaats met brillenglazen. Al vrij vroeg, ik geloof de twaalfde of dertiende eeuw is de bolle lens als brillenglas ontdekt voor mensen die oudziend zijn die dus in feite een leesbril nodig hebben, zou je kunnen zeggen, later zijn er holle lenzen bijgekomen voor mensen die bijziend zijn, wat de meesten van ons zijn. Nou, als je dan dus een werkplaats hebt met holle lenzen en bolle lenzen en je komt op het idee er een beetje mee te spelen, de ene voor de andere te houden en dan daar een beetje doorheen te kijken, enzovoorts, dan kan het best zijn dat er ooit een keer iemand op het idee gekomen is om te doen en misschien iets vergroots zag wat d'r achter zat. Dat weet je natuurlijk nooit zeker of dat gebeurd is, maar wat natuurlijk in feite de kern van een wetenschappelijke ontdekking is, dat je zoiets onderkent als zijnde toepasbaar in de wetenschap. Dat is een fantastisch instrument, een fantastische methode om naar de hemel te kijken. Die eerste telescopen die Lipperhey maakte, die hadden een vergroting van een factor drie. Dat was niet echt geweldig. Dat was een brillenmaker, die had dus in feite dat instrument om 'verre te zien', zo noemde die dat. En hij heeft dus patent aangevraagd, maar het was zo simpel na te maken, natuurlijk. Maar wat je dus dan moet doen, is gaan uitzoeken, hoe kan je nou met die lenzen gaan sleutelen op zo'n manier dat je een betere vergroting krijgt en ook, hoe kan ik betere lenzen maken, met een beter soort glas, minder verontreinigingen, dat je er beter doorheen kan kijken. Nou, dat is Galilei gaan doen, en die is het dus zelf gaan doen, omdat nogmaals, het was zo simpel na te maken, dat hij dacht ik houd het onder de pet, ik doe het allemaal zelf stiekem, dan kunnen anderen niet met mijn onderzoek ervandoor gaan. Interviewer Daar speelde toen ook al geld een rol? Dirk van Delft Ja, en geld indirect, want Galilei die had toen de eerste telescoop toen gemaakt, factor acht of zo, of groter, die liet hij aan de doge zien van Venetie. Hij was in feite in Padua niet eens zo super bekend, nou daarmee konden ze gewoon naar de verte kijken en dan kon je dus een schip wat op Venetie afkwam een paar uur eerder zien. Nou dat was dus geweldig militair interessant. Dus die kreeg gelijk promotie in rang, etcetera. Dus in die zin was het ook financieel natuurlijk aantrekkelijk, maar ook natuurlijk voor de eer en voor de status binnen de wetenschap.